ŚLONSKO POEZJA DLA BAJTLI

Śląski język jest bardzo ciekawy. Zazwyczaj jesteśmy w stanie domyślić się o czym mowa, rozmawiając z typowym Ślązakiem, jednak czasami język słowa są tak różne i zaskakujące, że ich znaczenie może porządnie nas zdziwić. Najsłynniejsze śląskie zdanie, które wypowiada każdy, kto chce udowodnić, że choć trochę śląski zna, to " w antryju na byfyju stoi szolka tyju". Być może ktoś nigdy się z tym nie spotkał, a znaczy to oczywiście "w przedpokoju na kredęsie stoi szklanka herbaty". Starzy Ślązacy mówią, a właściwie "godoją" z niemożliwym do podrobienia, pięknym akcentem. A dzieci? Osobiście mam rodzinę w Rudzie Śląskiej i z opowiadań wiem, że w szkole dzieci pilnowane są, by mówiły poprawną polszczyzną. Jednak, jak wiadomo, Ślązacy są uparci i nie dają zapomnieć najmłodszym o ich języku, dlatego tłumaczą wiersze dla dzieci na śląski. Spróbujcie przeczytać to na głos i nie połamać sobie język.

MURZINEK BAMBO

W Africe miyszko Bambo, Murzinek,
Blank czorny, mały lokaty synek.
Czorno mo matka, łojca czornego,
Ujka i ciotka, dziadka i ... kozdego.
Mo piykno chałpa - by ją zbudować
trza mieć patyki, deski i trowa.
Bo przeca lepszyj chałpy nie trzeba
Jak sie rok caly hyc leje z nieba.
Bestoż to sagie są Afrykony
I mało kery je łobleczony.
Bestoż fest dużo se uszporują
Bo czopek, mantli...nic niy kupują.
Bambo Murzinek to mądry synek....
I niy mo w szkole samych jedynek.
Bo sie mądrości wkłodo do gowy
W swyj afrykońskij szkole ze trowy.
W szkole tyj niy ma ławek, tablicy
I gimnastycznyj sali - by ćwiczyć.
Tam wszyscy afrykońscy szkolorze
Mają sie od nos troszyczka gorzyj,
Bo brak im heftów, taszy z książkami,
Bestoż po piosku piszą palcami.
Lecz skuli tego tyż fajnie mają,
Bo im nic do dom niy zadowają!
Jak już Murzinki w szkole głód mają
To przerwa robią i se śniodają.
Ale niy mają tasz ze sznitami,
Ani sklepiku ze kołoczkami.
Głodny Murzinek se w las zaleci,
By se na drzewie fest pomaszkecić.
Może se urwać figi, daktyle
Lub po banany na drzewo wylyźć.
A jak go suszy to zamiast Coli
Na fest sie wielko palma wgramoli,
Kaj sie napije bardzo zdrowego,
Mlyczka z łorzecha kokosowego.
My tu na Śląsku, czy tam daleko,
Za siódmom górą, za siódmom rzeką...
Mieszkają ludzie - kożdy w swym domu
I to niy wadzi przeca nikomu,
Że jedyn jy kołocz a inny daktyle.
Porozmyślej o tym choćby przez chwilę!

Zdecydowanie nie jest to łatwy tekst, ale i niektóre słowa nie są do końca zrozumiałe. 

Blank – całkiem, zupełnie

Bestoż – przez to, dlatego, z tego powodu

Kery – który

Pomaszkecić – pojeść, popodjadać

Szkolorz – uczeń

Obleczony – ubrany

Sagie – nogi

Kołoczek – rogalik, drożdżówka

Inny wiersz, który wszyscy dobrze znają z młodszych lat, w przerobieniu na śląski wywołał spory uśmiech na mojej twarzy. Zamiast napisanego przez Fredrę "Pawła i Gawła", spójrzcie na perypetie "Paulka i Gustlika". 

Paulek i Gustlik razym se miyszkali.

Swady niy mieli, ani sie niy prali,
Bo Gustlik to chop pieronym spokojny.
Niy cis sie nigdy ku swadzie, do wojny.
Dycki gazeta czytoł lub groł w szkata,
Bondź se legnoł, jak to na stare lata.
W swyj izbie na wiyrchu boł w niebo wziynty,
Jak mioł co lubioł, czyli spokoj świynty.

Paulek w tyj chałpie na dole mioł izba
I choć do tego niy chcioł sie prziznać,
Waryjot z niego był fest pofyrtany.
Myśliwca udowoł dycki nad ranym.
Trombioł w goń sygnały, chytoł hazoki,
Na fazany szczyloł i inksze ptoki.
Lotoł drap przi tym z izby do antryja
I na leżanka skokoł ze bifyja
Biydok Gustlik skiż tego wyrobiania,
Gowa mioł wielgo jak na podzim bania.
Leci po prośbie: Pauleczku kochany!
Byćże tak choć ciszyj trocha nad ranym,
Bo żyje sie ciynżko i usnonć niy idzie.
Czamu rojbrujesz tak bez cołki tydziyń?
A Paulek na to: Ciś stond gupia małpo,
Przeca se moga co chca robić z chałpom!
Możno dwa tydnie od zdarzynio tego,
W tyj chałpie dzioło sie coś blank inkszego.
Paulek sie jeszcze pod pierzinkom grzeje
I mu sie na łeb coś z gipsdeki leje.
Bestoż klnie zmierzły i ślypia łotwiyro,
A tu je mokre praje cołkie wyro.
Drap na gora leci fest znerwowany,
Że niy poradzi poleżeć nad ranym.
Klup! Zawrzyte dźwiyrza. Bez dziurka kuknoł
I praje zarozki z nerwow niy puknoł.
Co ujrzoł? Woda? Co to je? – sie pyto.
Czamu ty Gustlik w chałpie ryby chytosz?
Na co woda w izbie i guminioki,
Na co wyndki, kibel, hoczyk, chroboki...?
A Gustlik na to: Ciś stond gupio małpo,
Przeca se moga co chca robić z chałpom!
Taki z bojeczki tyj morał płynie:
Gdyś wieprzkiym – inksi ci jak świnie!

A teraz mały słowniczek: 

pieronym – tu w znaczeniu: bardzo

dycki – zawsze

pofyrtany – zwariowany, pokręcony

goń – polowanie
hazoki – zające
fazany – bażanty

podzim – jesień
bania – dynia
rojbrować – rozrabiać

gipsdeka – sufit

puknoł – pękł, rozerwało go

i na koniec moje ulubione kibel – wiadro (nie ubikacja!)

Kto ty jesteś?

Czyś ty Polok? Jo Polokiym,
Ale żech tyż je Ślązokiym!
Kaj ty miyszkosz? Tu na Śląsku,
Na tym pięknym Polski konsku!
Kim je Polska? Mą Ojczyzną!
A kim Śląsk? Je Ojcowizną!
Przejesz Polsce? Toć, że przaja!
A Śląskowi? On Mo raja
Piyrszo, on je dycki piyrszy,
Najważniejszy, nojpiykniyjszy!
Skąd się Śląsk wziął? Wziął się z tchnienia
Ponboczkowego stworzenia!
Jaką godką godosz? Godom
Naszą piykną polską mową,
No, ale tyż fest się storom
Godać śląską godką, gwarą!
Dbosz o gwara? Chca by była,
Żeby nigdy ny zginyła,
Bo Slązoki to niy gynsi!
Niych się nom Ślązakom szczynści!

Do tej przeróbki nie będę podawała Wam słowniczka - spróbujcie rozszyfrować to sami! 

Jak widzicie, nawet małe bajtle mają coś dla siebie, coś, co przypomina im o tym, gdzie się wychowują i kim są. A ja się ino z Womi żegnom i lyca robić łobiod - kluski, roloda i modro kapusta, jok zawszy w niedziele! Trzymojta się!